1. Συμμετοχή των ειδικοτήτων στην εποπτεία και την καθοδήγηση των Ερευνητικών Εργασιών
Οι Ερευνητικές Εργασίες (Ερ. Ερ.) αποτελούν διακριτή ενότητα του Προγράμματος Σπουδών. Για τη συμμετοχή των ειδικοτήτων στην εποπτεία και καθοδήγηση των ερευνητικών θεμάτων ισχύει η με αρ. πρωτ. 94588/Δ2/09-06-2016 Y.A. (ΦΕΚ Β΄ 1670) με θέμα: «Αναθέσεις μαθημάτων Γυμνασίου και Γενικού Λυκείου».
Για τους/τις εκπαιδευτικούς που αναλαμβάνουν για πρώτη φορά, προς συμπλήρωση ωραρίου, την εποπτεία και καθοδήγηση Ερευνητικών Εργασιών χωρίς προηγούμενη εμπειρία ή/και επιμόρφωση στις ερευνητικές εργασίες, οι Διευθυντές/ντριες των Λυκείων σε συνεργασία με τον/τη Σχολικό/ή Σύμβουλο Παιδαγωγικής Ευθύνης οργανώνουν ενδοσχολικές επιμορφώσεις με τη συμμετοχή πιστοποιημένων από τον ΟΕΠΕΚ επιμορφωτών/τριών ή άλλων έμπειρων εκπαιδευτικών. Επίσης, οι Διευθυντές/ντριες των Λυκείων σε συνεργασία με τους/τις εκπαιδευτικούς της Πληροφορικής και την καθοδήγηση των Σχολικών Συμβούλων Πληροφορικής αναζητούν ασφαλείς και ελεγχόμενους τρόπους ενσύρματης ή ασύρματης διασύνδεσης με το διαδίκτυο.
2. Αρμοδιότητες Σχολικών Συμβούλων Παιδαγωγικής Ευθύνης
Στην ορθή και αποτελεσματική εφαρμογή των Ερευνητικών Εργασιών στα ημερήσια και εσπερινά ΓΕΛ συνδράμουν οι Σχολικοί/ές Σύμβουλοι Παιδαγωγικής Ευθύνης στο πλαίσιο των γενικότερων καθηκόντων τους με τη συντονιστική ευθύνη του/της Προϊσταμένου/ης Επιστημονικής και Παιδαγωγικής Καθοδήγησης Δ.Ε. Αναλυτικότερα:
α. Εγκρίνουν με ή χωρίς σχόλια και όρους τα θέματα που υποβάλλουν τα ΓΕ.Λ Παιδαγωγικής Ευθύνης τους και παρέχουν κατά περίπτωση την αναγκαία στήριξη τόσο κατά τη διαμόρφωση των θεμάτων που θα υποβληθούν προς έγκριση από τους/τις συνεργαζόμενους/ες εκπαιδευτικούς στον Σύλλογο Διδασκόντων όσο και κατά τη διεξαγωγή και εποπτεία της ερευνητικής διαδικασίας. Επίσης ενημερώνουν και συζητούν με τους/τις εκπαιδευτικούς για τα προβλεπόμενα στο ΒΙΒΛΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ για την ορθή αξιολόγηση των ερευνητικών εργασιών.
β. Συντάσσουν στο τέλος του τετραμήνου και αποστέλλουν στον/ην Προϊστάμενο/η Επιστημονικής και Παιδαγωγικής Καθοδήγησης Δ.Ε. έκθεση για τα θέματα, τις ειδικότητες που ενεπλάκησαν και τον τόπο της ψηφιακής ανάρτησης και ανατροφοδοτούν εκπαιδευτικούς και σχολικές μονάδες αναφορικά με το είδος των θεμάτων, τις διαδικασίες συλλογής και επεξεργασίας των δεδομένων και τη βαθμολογία και, κυρίως, για τα προβλήματα που χρήζουν άμεσης επιμόρφωσης. Υπενθυμίζεται ότι κάθε ερευνητική εργασία, μετά τη βαθμολόγησή της στο τέλος του τετραμήνου, πρέπει να αναρτηθεί στο διαδίκτυο, για να έχει πρόσβαση σε αυτή η εκπαιδευτική κοινότητα.
γ. Αξιοποιούν, κατά την κρίση τους και σύμφωνα με τις διαπιστούμενες στην έκθεση υπάρχουσες ανάγκες για ενδοσχολικές επιμορφώσεις, τους/τις πιστοποιημένους/ες από τον ΟΕΠΕΚ επιμορφωτές/τριες για τις Ερευνητικές Εργασίες.
3. Πρόταση και Έγκριση Ερευνητικών Θεμάτων
Με την έναρξη του σχολικού έτους οι εκπαιδευτικοί ετοιμάζουν και καταθέτουν ατομικές με βάση τον πίνακα που παρατίθεται στο τέλος της παρούσης προτάσεις θεμάτων για τις Ερευνητικές Εργασίες για την Α΄ και τη Β΄ τάξη Γενικού Λυκείου και Α΄ τάξη Εσπερινού Γενικού Λυκείου που αναφέρονται σε κάποιον ή κάποιους από τους επόμενους κύκλους: α) «Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες», β) «Τέχνη και Πολιτισμός», γ) «Τεχνολογία και Ανάπτυξη» και δ) «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη». Επισημαίνεται ότι τα προτεινόμενα θέματα θα πρέπει να ανταποκρίνονται κατά το δυνατόν περισσότερο στα ενδιαφέροντα των μαθητών/τριών και να τους εμπλέκουν σε διαδικασίες διερεύνησης, αξιοποιώντας το περιεχόμενο, τα εννοιολογικά σχήματα και τις μεθοδολογικές προσεγγίσεις των διδασκόμενων μαθημάτων, ώστε να γίνεται ευκολότερα από τους/τις μαθητές/τριες η συσχέτιση πραγματικών καταστάσεων που βιώνουν με ενότητες των μαθημάτων που διδάσκονται.
Στις πρώτες συνεδριάσεις του ο Σύλλογος Διδασκόντων συζητά, τροποποιεί και εγκρίνει τον αναγκαίο αριθμό θεμάτων μέσα από τις προτάσεις που κρίνει ως περισσότερο επεξεργασμένες και ενδιαφέρουσες, επιδιώκοντας, μεταξύ άλλων, τη θεματική ποικιλία.
Πριν την έναρξη του δευτέρου τετραμήνου προτείνονται και εγκρίνονται εκ νέου διαφορετικά θέματα, κρατώντας ωστόσο πάντοτε την ίδια διαδικασία κατανομής, ώστε κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους στο Λύκειο οι μαθητές/τριες να έχουν την ευκαιρία να εμπλακούν σε όσο το δυνατόν περισσότερα διαφορετικής φύσης και στόχευσης θέματα.
Σε περίπτωση κατά την οποία οι εποπτεύοντες/ουσες εκπαιδευτικοί διαπιστώσουν ότι κατά τη διερεύνηση κάποιου θέματος του πρώτου τετραμήνου αναδείχθηκαν νέα ερευνητικά ερωτήματα, αφού οι ομάδες ολοκληρώσουν και παραδώσουν την εργασία του πρώτου τετραμήνου, είναι εφικτό μετά από έγκριση του/της Σχολικού/ής Συμβούλου Παιδαγωγικής Ευθύνης το θέμα να επεκταθεί και στο δεύτερο τετράμηνο, για να διερευνηθούν και τα νέα ερωτήματα που θα αποτελέσουν τη θεματική της εργασίας των τετραμελών ομάδων του δευτέρου τετραμήνου.
Σε περίπτωση μικρών Λυκείων ή ύπαρξης σε μια σχολική μονάδα Λυκειακών τάξεων με μικρό αριθμό μαθητών/τριών (λιγότερους από 16) προσφέρονται ως επιλογές δύο μόνο θέματα και υλοποιείται μόνο ένα, αυτό που πλειοψηφεί με βάση τις προτιμήσεις των μαθητών/τριών.
4. Ορισμός Συντονιστή/στριας των Ερευνητικών Εργασιών
Στην ίδια συνεδρία ο Σύλλογος Διδασκόντων ορίζει τον/την Υποδιευθυντή/ντρια ή άλλον/η έμπειρο/η εκπαιδευτικό ως Συντονιστή/στρια των πραγματοποιούμενων Ερευνητικών Εργασιών, με κύριο ρόλο τον προγραμματισμό χρήσης χώρων, τον κατάλληλο προγραμματισμό για τη βέλτιστη αξιοποίηση των εργαστηρίων πληροφορικής και λοιπών πόρων που διαθέτει η σχολική μονάδα προς διευκόλυνση των ερευνητικών ομάδων. Ο/Η συντονιστής/στρια απαλλάσσεται από την υποχρέωση ανάληψης άλλων εξωδιδακτικών καθηκόντων. Για τις πιθανές εκτός σχολείου επισκέψεις των ερευνητικών μαθητικών ομάδων, κατά τις ώρες λειτουργίας του σχολείου, ισχύουν οι σχετικές με τις υπόλοιπες επισκέψεις προϋποθέσεις. Ο/Η Συντονιστής/στρια διασφαλίζει ότι στη διάρκεια των δύο τάξεων (Α΄ και Β΄) οι μαθητές/τριες δεν θα επαναλάβουν το ίδιο θέμα
5. Επιλογή Θέματος από τους μαθητές/τριες
Οι μαθητές/τριες, αφού ενημερωθούν για τα προτεινόμενα θέματα, με όποιο τρόπο ο Σύλλογος Διδασκόντων κρίνει προσφορότερο, δηλώνουν το θέμα της πρώτης και της δεύτερης προτίμησής τους. Καλό είναι να ενθαρρυνθούν οι μαθητές/τριες να δηλώσουν θέματα από το σύνολο των προτεινόμενων ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους, ώστε να αποφευχθούν φαινόμενα υπερσυγκέντρωσης σε ορισμένα μόνο θέματα. Ο/Η συντονιστής/στρια που έχει ορισθεί από τον Σύλλογο Διδασκόντων (βλέπε παραπάνω) φροντίζει, ώστε οι μαθητές/τριες των διαφορετικών αλφαβητικών τμημάτων να ενταχθούν στο τμήμα με το ερευνητικό θέμα της πρώτης τους επιλογής ή το πολύ στο τμήμα της δεύτερης επιλογής τους.
Ενδεικτικά κατά την εφαρμογή των δίωρων ζωνών, μπορεί να ακολουθηθεί η εξής διαδικασία: Εάν κάποια εργασία συγκεντρώσει την πρώτη προτίμηση περισσοτέρων από 20 μαθητών/τριών, τότε οι πλεονάζοντες/ουσες προσδιορίζονται με κλήρωση και ανακατανέμονται σε εργασία της δεύτερης προτίμησής τους. Αυτοί/ές οι μαθητές/τριες το δεύτερο τετράμηνο έχουν προτεραιότητα στην επιλογή της εργασίας με την οποία θέλουν να ασχοληθούν. Εάν κάποιο θέμα συγκεντρώσει το ενδιαφέρον (ως πρώτη επιλογή) αρκετών μαθητών/τριών, ώστε να δημιουργηθούν δυο τμήματα (δηλαδή 32 μαθητές/τριες), για το συγκεκριμένο θέμα επιλέγονται 20 μαθητές/τριες με τη διαδικασία της κλήρωσης και οι υπόλοιποι/ες αντιμετωπίζονται ως πλεονάζοντες/ουσες που πρέπει να ανακατανεμηθούν στα θέματα της δεύτερης επιλογής τους. Τέλος, εάν ορισμένοι/ες μαθητές/τριες επιλέξουν θέματα τα οποία δεν θα καταστεί δυνατό να πραγματοποιηθούν λόγω του ορίου του ελάχιστου αριθμού μαθητών/τριών (16 ανά εργασία), καλούνται να επιλέξουν μεταξύ των θεμάτων στα οποία δεν έχει καλυφθεί ο μέγιστος αριθμός θέσεων. Και σε αυτή την περίπτωση οι εν λόγω μαθητές/τριες έχουν προτεραιότητα (και μάλιστα μεγαλύτερη από ό,τι η προηγούμενη κατηγορία) στην επιλογή θέματος κατά το δεύτερο τετράμηνο. Ωστόσο, ο/η συντονιστής/στρια μπορεί να επιλέξει εναλλακτικά σενάρια κατανομής που να ικανοποιούν την αρχή που προαναφέρθηκε, δηλαδή η συντριπτική πλειονότητα των μαθητών/τριών να τοποθετηθεί σε θέμα της πρώτης ή της δεύτερης επιλογής της.
6. Καθιέρωση Ζώνης Ερευνητικών Εργασιών στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα
Προτείνεται οι Ερευνητικές Εργασίας να υλοποιούνται σε χρονικές ζώνες του ωρολογίου προγράμματος, μία για κάθε τάξη (ίδια μέρα και ίδιο δίωρο ανά τάξη), ώστε να παρέχεται η δυνατότητα στους/στις μαθητές/τριες των τμημάτων μιας τάξης να επιλέγουν ερευνητικό θέμα ασχέτως σε ποιο αλφαβητικό τμήμα ανήκουν. Έτσι, δημιουργούνται λειτουργικά τμήματα κοινού ενδιαφέροντος με μαθητές/τριες που προέρχονται από διαφορετικά αλφαβητικά τμήματα, που δεν θα ξεπερνούν τους 20 μαθητές/τριες, αλλά και δεν θα έχουν λιγότερους από 16 μαθητές/τριες, που θα σχηματίσουν τετραμελείς ομάδες στο πλαίσιο των οποίων θα διερευνήσουν το θέμα τους. Έτσι, εάν για παράδειγμα ένα Λύκειο έχει 65 μαθητές/τριες στην Α΄ Λυκείου, μπορεί να προτείνει έως τέσσερα το πολύ θέματα (ένα από κάθε θεματικό κύκλο). Αντίθετα, σε περίπτωση που ο αριθμός των προτεινόμενων θεμάτων δεν επαρκεί, συμπληρώνεται με ανάθεση σε εκπαιδευτικό ή εκπαιδευτικούς οι οποίοι/ες αναλαμβάνουν να διαμορφώσουν σχετική πρόταση.
Σε περίπτωση που η εφαρμογή των ζωνών είναι αδύνατη για πρακτικούς λόγους (π.χ. έλλειψη αιθουσών), μετά την έγκριση του/της Σχολικού/ής Συμβούλου Παιδαγωγικής Ευθύνης, επιτρέπεται η υλοποίηση των Ερευνητικών Εργασιών στο πλαίσιο των αλφαβητικών τμημάτων, οπότε ο αριθμός των μαθητών/τριών της ερευνητικής ομάδας είναι ο αριθμός των μαθητών/τριών του τμήματος.
7. Δημόσια παρουσίαση Ερευνητικών Εργασιών και του Συνοδευτικού Τεχνήματος από Μαθητικές Ομάδες
Όταν ολοκληρωθούν οι Ερευνητικές Εργασίες, στο τέλος του τετραμήνου οι μαθητές/τριες τις παρουσιάζουν με το συνοδευτικό τέχνημα σε ειδική εκδήλωση που οργανώνεται από το σχολείο στη σχολική κοινότητα με τη συμμετοχή εξωτερικών προσκεκλημένων (π.χ. ειδικούς επιστήμονες, φορείς της τοπικής κοινωνίας, κ.λπ.), όπου τούτο κρίνεται σκόπιμο από τον Σύλλογο Διδασκόντων. Μετά την παρουσίαση του τρόπου εργασίας τους, των αποτελεσμάτων της και του τεχνήματος, είναι δυνατόν να υποβληθούν στα μέλη της ομάδας ερωτήσεις από μαθητές/τριες, εκπαιδευτικούς και επισκέπτες. Κατά την ημέρα παρουσίασης των Ερευνητικών Εργασιών μπορεί να γίνει και σχετική έκθεση στο σχολείο.
8. Αξιολόγηση Ερευνητικών Εργασιών
Μετά και την παρουσίαση, οι μαθητικές ομάδες κάθε ερευνητικού θέματος υποβάλλουν προς αξιολόγηση τον ομαδικό φάκελο της Ερευνητικής Εργασίας τους, που περιλαμβάνει (α) ερευνητική έκθεση για το θέμα που μελέτησαν, τις ερευνητικές διαδικασίες που ακολούθησαν και τα συμπεράσματα της έρευνας, (β) ένα σχετικό με το θέμα και τα συμπεράσματά τους τέχνημα (αφίσα, ιστοσελίδα, βίντεο, πόστερ, φυλλάδιο, κατασκευή, κ.λπ.) και (γ) ό,τι άλλο συμπληρωματικό υλικό σχετικό με την όλη εργασία τους κρίνουν τα μέλη της ερευνητικής ομάδας.
Συγκεκριμένες οδηγίες για την αξιολόγηση παρέχονται στο ΒΙΒΛΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ «Η Καινοτομία των Ερευνητικών Εργασιών στο Νέο Λύκειο» του Ηλία Γ. Ματσαγγούρα, όπου, εκτός από τις παιδαγωγικές αρχές και τις διδακτικές πρακτικές των Ερευνητικών Εργασιών, αναφέρονται αναλυτικά οι διαδικασίες και τα κριτήρια αξιολόγησης του ερευνητικού έργου κάθε μαθητικής ομάδας σε ό,τι αφορά (α) στην ερευνητική διαδικασία που ακολούθησε η ομάδα, (β) στο περιεχόμενο της ερευνητικής εργασίας, (γ) στη γλώσσα και τη δομή της ερευνητικής έκθεσης και (δ) στον τρόπο της δημόσιας παρουσίασης της ομαδικής εργασίας. Οι τομείς της «ερευνητικής διαδικασίας» και του «περιεχομένου» αξιολογούνται με συντελεστή βαρύτητας 30% ο καθένας, ενώ οι δύο επόμενοι («Γλώσσα/δομή» και «παρουσίαση») με συντελεστή 20% ο καθένας. Το ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ για τις Ερευνητικές Εργασίες, που είναι διαθέσιμο σε έντυπη και σε ψηφιακή μορφή στην πλατφόρμα του ψηφιακού σχολείου (http://digitalschool.minedu.gov.gr), αναφέρεται, επίσης, και στα κριτήρια και τις διαδικασίες αξιολόγησης της ατομικής συμβολής κάθε μαθητή/τριας στο ομαδικό έργο χωριστά και την ατομική του βαθμολόγηση.
Η γενική βαθμολογία του κάθε μαθητή/τριας στο μάθημα της «Ερευνητικής Εργασίας» προκύπτει ως ο μέσος όρος της αντίστοιχης βαθμολογίας του στα δυο τετράμηνα.
Σε περίπτωση που κάποιος/α μαθητής/τρια δεν προάγεται στην επόμενη τάξη και δεν έχει προβιβάσιμο βαθμό στην ερευνητική εργασία, (επιλέγεται το θέμα στο οποίο υστέρησε περισσότερο, αν ασχολήθηκε με δύο συνολικά κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς) ο/η επιβλέπων/ουσα εκπαιδευτικός του/της ορίζει τμήματα της ερευνητικής εργασίας που κρίνει ότι πρέπει να τύχουν νέας ή επιπλέον επεξεργασίας. Τον Σεπτέμβριο ο/η μαθητής/τριας υποβάλλει διορθωμένη την εργασία του/της μαζί με το προσωπικό του ημερολόγιο και τον ατομικό του/της φάκελο προς επανααξιολόγηση.
9. Ανάρτηση στο Διαδίκτυο των Ερευνητικών Εργασιών
Για ευρύτερη διάχυση των μαθητικών εργασιών, μετά τη δημόσια παρουσίασή τους, αναρτώνται στο διαδίκτυο (στην ιστοσελίδα του σχολείου), αναγράφοντας τα ονόματα (ή τα αρχικά τους) όλων των συντελεστών, μαθητών/τριών και επιβλεπόντων/ουσών εκπαιδευτικών με βάση πάντα τις αρχές της προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Μια εργασία μπορεί να συγγραφεί μερικώς (κατατοπιστική σύνοψη) ή και ολόκληρη στα Αγγλικά.
Την εξειδίκευση και την εφαρμογή των παραπάνω γενικών αρχών στις συνθήκες των δυνατοτήτων και αναγκών της σχολικής μονάδας κάνει ο σύλλογος διδασκόντων, φροντίζοντας πρωτίστως να διασφαλίζονται οι προϋποθέσεις για την ακώλυτη διεξαγωγή και στήριξη των Ερευνητικών Εργασιών.
Το έγγραφο σε μορφή PDF : ereynitiki
Για να δείτε την ανακοίνωση του Υπουργείου Παιδείας , πατήστε εδώ.